9 Ocak 2007’de; tarihte tam 16 yıl önce Apple’ın efsane haline gelecek telefon serisi ‘iPhone’un ilk modeli tanıtıldı. Steve Jobs, iPhone özel lansmanına şu cümlelerle başladı:
“Bugünün gelmesini iki buçuk yıldır iple çekiyorum. Arada sırada devrim yaratan bir cihaz gelir ve her şeyi değiştirir. Her şeyden önce eğer kariyerinizde bunlardan birini yaptıysanız çok şanslısınız demek. Fakat Apple çok şanslıydı. Dünyayı bunlardan birkaç tanesi ile tanıştırdı. 1984 yılında Macintosh’u sizlerle tanıştırdık. Bu cihaz sadece Apple’ı değiştirmekle kalmayıp bütün bilgisayar endüstrisini değiştirdi. 2001 yılında sizlere ilk iPod’u sunduk. Sadece müzik dinleme biçimimizi değiştirmekle kalmadı, bütün müzik endüstrisini değiştirdi. Bugün sizlere devrim niteliğinde üç ürün sunuyoruz. İlki dokunmatik destekli ve geniş ekranlı iPod. İkincisi, devrim niteliğinde bir cep telefonu. Ve üçüncüsü, yenilikleriyle çığır açan internet erişim cihazı. Özetle üç şey: Dokunmatik ve geniş ekranlı bir iPod, devrim niteliğinde bir cep telefonu ve yenilikleriyle çığır açan internet erişim cihazı. Bir iPod, bir telefon ve internet erişim cihazı. Bunlar birbirinden ayrı üç cihaz değiller. Bunlar tek bir cihaz. Ve onun adı: iPhone. Bugün, Apple telefonu yeniden icat edecek.”
Apple, bugüne kadar 13 farklı iPhone serisi tanıttı ve milyarlarca iPhone kullanıcısı elde etti. Tüm bu süreçte Apple yaptığı devrim niteliğindeki yeniliklerle sayılamayacak kadar başarı elde etti ve zirvede kalmayı başardı.
Peki bu başarının ardındaki hikaye nasıl başladı?
İki arkadaş olan Steve Jobs ve Steve Wozniak, 1972’de Hawlett-Packard şirketinde ev yapımı bilgisayar üzerinde çalıştıkları part-time işte çalışmaktalardı. İkili ticari iş hayatında birbirini tamamlıyordu. Öyle ki ilerleyen zamanlarda yaptıkları açıklamalarda Apple’ın başarısının Wosniak’ın bilgisayarlar konusundaki olağanüstü yeteneğine ve Jobs’un pazarlamadaki büyük başarısınına bağlı olduğunu düşündüklerini belirttiler.
Garajda bir ofis (1976)
1976 yılında Jobs, Wozniak ve Wayne ortak kurucuları oldukları Apple şirketini Steve Jobs’un aile evindeki garajında kurdular. Wozniak’ın ciddi çabalarıyla bulunan sermayeyle birlikte ilk bilgisayar MOS 6502 işlemciye sahip Apple I, ilk bilgisayarları oldu.
Garaj hem bir ofis, hem de bir fabrika haline gelmişti. Gece gündüz çalışarak ortaya çıkardıkları 200 adet Apple I, satışa sunuldu. Her zaman daha iyisini hedefleyen ekip, ürünlerini geliştirerek yakın zamanda Apple II’yi de piyasaya sundu.
1970’li yılların sonuna doğru ekip kendini büyüttü. Artık tasarım ve üretim hattı departmanlarında elemanlara sahipti. 1980 Mayıs ayında, Apple piyasadaki ciddiyetini gösterdi; Microsoft ve IBM ile rekabet etmek amacıyla geliştirilen Apple III de tanıtıldı.
Steve Jobs, 1978’de kendi projesi olan ‘Apple Lisa’ üzerinde çalışmaya başladı. Fakat ekip ile arasındaki uyuşmazlıklar sebebiyle Jef Raskin’in düşük bütçeli ‘Macintosh’ projesini üstlendi. Şirkette bu iki proje arasında bir rekabet başladı ve yarışın galibi Lisa ekibi oldu. Piyasaya öncelikli olarak ‘Apple Lisa’ sürülecekti. GUI’a sahip halka satılan ilk bilgisayar Lisa olsa da yüksek fiyatı ve düşük yazılımı sebebiyle başarı elde edemedi.
1984: Yükseliş
1984’te ‘Apple Macintosh’ 1.5 milyon dolar bütçeli çok konuşulacak bir reklamla piyasaya sürüldü. Reklam, George Orwell’in distopik bir dünyada geçen ‘1984’ romanından uyarlanmıştı. Birçok kaynakta bu olay Apple’ın başarısının kırılma noktası olarak değerlendirilmektedir.
Steve Jobs, artan satışlar ve büyüyen şirket için ticari yeterliliğe sahip bir yöneticinin olması gerektiğini düşündü ve ilk yanlış kararını burada verdi. Bu kararla birlikte John Sculley, şirketin başına geçti. 1985’te CEO Sculley ve Jobs arasında adeta bir iktidar mücadelesi başladı. Apple yönetim kurulu test edilmemiş ürünlere pahalı yatırımlar yapmamak için Sculley’e Jobs’ı durdurması konusunda talimat verdi. Jobs, bu talimata uymayı reddetti. Yapılan toplantıda kurul Sculley’i destekledi ve Jobs’ın yönetim yetkileri elinden alındı. Bunun üzerine Jobs, Apple’dan istifa etti ve NeXT Inc.i kurdu.
Jobs’ın ayrılmasından sonra da Apple çalışmalarına devam etti. 1989’da 7.5 kilogram ağırlığında ve 12 saatlik pil ömrüne sahip taşınabilir ‘Macintosh Portable’ tanıtıldı. 1991 yılındaysa geliştirilen PowerBook ve renkli arayüze ve yeni ağ becerilerine sahip System 7 tanıtıldı. Bu iki gelişmeyle birlikte ciro artışı gerçekleşti.
İlk düşüş
Bu başarının ardından Apple, rekabetten kaçınmak için benzer paketlere sahip çok sayıda ürününü piyasaya sürdü. Bu modeller tıpkı günümüzdeki gibi tüketicilerin modeller arasındaki farklılıkları algılamasını zorlaştırıp kafa karışıklığına neden oldu.
Tüm bu süreçte Apple taşınabilir CD çalar, oyun konsolu, dijital kamera, hoparlör, TV aksesuarı gibi başarısız denemeler gerçekleştirdi. Apple, Microsoft’a Lisa’da kullanılan benzer grafiksel kullanıcı arayüzü kullandıkları gerekçesiyle Microsoft’a dava açtı. Dava birkaç yıl devam etti ve reddedildi. Bu sırada piyasaya sürülen ürünlerin başarısızlıkları ve kaçırılan son teslim tarihleri Apple’ın itibarını sarstı ve CEO Sculley’in yerine Michael Spindler getirildi.
Gelişen teknolojiler ve piyasaya sürülen ürünler ile Macintosh, güçlü donanım ile yeniden biçimlendirilmek istiyordu. Bu sebeple 1994’te Apple, IBM ve Motorola ile AIM ittifakını oluşturdu. Bu platformun amacı Apple yazılımı, IBM ve Motorola donanımı kullanan bir bilgisayar platformu inşa etmekti. İttifak böylece Microsoft’u yok edeceğini düşünüyordu. Aynı yıl içerisinde Motorola’nın PowerPC işlemcisine sahip ilk bilgisayar ‘Power Macintosh’ tanıtıldı.
Jobs geri dönüyor
1996’da Spindler’ın yerine yeni bir CEO geldi: Gil Amelio. Amelio, pek çok değişikliğin öncüsü oldu. Mac OS’un gelişimi için birçok şirketle çalışılsa da başarı elde edilemedi. Başarısızlıkların ardından Amelio, NeXT ve NeXTSTEP işletim sistemini satın aldı; Jobs’ı danışman olarak Apple’a döndürdü.
1997’de son üç yıl içerisindeki en düşük hisse senedi fiyatlarının görülmesi ve büyük finansal kayıpların yaşanması nedeniyle yönetim kurulunun kararı ile Gil Amelio görevinden ayrıldı.
CEO görevinin başına geçici olarak Jobs geçti ve şirketin ürün grubunu yeniden oluşturmaya başladı.
1997’de Macworld Expo’da Jobs, bir duyuru yaptı. Microsoft ile Macintosh için Microsoft Office’in yeni versiyonlarını yayımlaması amacıyla bir araya geleceklerdi. Bu duyurudan sonra Microsoft, Apple’ın oy hakkı olmaya hisselerine 150 milyon dolar yatırımda bulundu.
Yeniden yükseliş
Tarih 15 Ağustos 1988’i gösterdiğinde Apple, efsane haline gelecek bir diğer serisinin ilk bilgisayarı olan iMac’i tanıttı. Estetik tasarımıyla dikkatlerimizi çeken iMac’in tasarım ekibinin lideri daha sonra iPod ve iPhone’un tasarımını da yapacak olan Jonathan Ive idi. iMac, dikkat çeken özgün tasarımı ve gelişmiş teknolojisiyle ilk 5 ay içerisinde yaklaşık 800.000 adet satıldı.
2001’de Apple ilk resmi perakende mağazasını Virginia ve California’da açtı. Aynı yıl içerisinde dijital taşınabilir müzik çalar olan iPod piyasaya sürüldü. iPod, büyük bir başarıya imza atarak 6 ayda 100 milyondan fazla sattı. 2 yıl sonra iTunes Store tanıtıldı. iTunes, iPod ile uyumlu ve 0.99 dolara müzik indirme imkanı sağlayan çevrimiçi bir mağazaydı. Bir devrim niteliğinde olan bu iki hizmet adeta müzik endüstrisini değiştirdi ve 5 yılda 5 milyar şarkı indirildi.
Steve Jobs, Worldwide Developers Conference’da 2006 itibariyle Apple’ın Mac bilgisayarlarını Intel işlemci temelli üreteceğini duyurdu. 2006’da tanıtılan, Intel Core Duo işlemcisini kullanan ilk Apple bilgisayarları yeni MacBook Pro ve iMac oldu. Apple, tüm Mac ürünlerinde Intel’in yongalarını duyurulan tarihten bir yıl gibi ciddi bir süre daha erken kullanmaya başladı.
Bu dönemdeki büyük başarısı Apple’ın hisse senetlerine de yansıdı. 3 yıl içerisinde Apple’ın hisse senetleri 10 kattan fazla artış göstererek 6 dolardan 80 doların üzerine çıktı. Ocak 2006’da, Apple’ın pazar payı Dell’i geçti.
Apple iPhone, iPod, MacBook ve iMac ile teknolojik ürünlerde bir çığır açtı. Uygulama satın almak için kurulan çevrim içi mağaza, beraberinde yeni bir iş modelini getirdi. 2007’de yapılan lansmanda şirketin odak noktasının artık yalnızca bilgisayar sektörü olmaması nedeniyle şirket isminin Apple Computer, Inc. yerince Apple, Inc. şeklinde değiştirildiği duyuruldu. 16 yıl öncesinde bu etkinlikte efsane iPhone serisinin ilki ve Apple TV’nin tanıtımı yapıldı. Bu etkinliğin ardından kısa süre sonra Apple’ın hisse senedi 100 dolar sınırını aştı.
Apple, 2008’de 20. kez katıldığı Macwold Expo’ya 2009’da son kez katılacağını açıkladı ve alışılmadık bir şekilde sunumu Steve Jobs değil, Phil Schiller gerçekleştirdi. Jobs, sağlığına daha çok önem verebilmek için 6 ay ücretli izin kullanacağını açıkladı. Yıllardır alışılagelmiş durumdan sonra Jobs’ın eksikliğine rağmen şirket 8.16 milyar dolarlık gelir ve 1.21 milyar dolarlık kar ile krizden itibaren geçirdiği en iyi çeyreği yaşadı.
2010 yılında Apple, iPad’i tanıttı ve aynı yıl içerisinde Apple’ın pazar payı ilk kez büyük rakibi Microsoft’u geçti.
Jobs, 2011’de şirketin yönetim kurulu başkanlığından ayrılarak görevini Tim Cook’a devretti. Bu görev değişiminden yaklaşık 2 ay sonra Jobs’un aile bireyleri tarafından yayınlanan bildiride “Steve Jobs aile üyeleri başucunda ve sükunet içinde öldü.” şeklinde açıklama yapıldı. Cook ise “Apple, vizyon sahibi bir kişiyi ve yaratıcı bir dehayı; dünya inanılmaz bir insanı kaybetti.” açıklamalarında bulundu.
Şirket, Jobs’un vefatından sonra yeni bir yönetim kurulu oluşturdu ve faaliyetlerine Tim Cook liderliğinde devam ediyor. Apple’ın güncel piyasa değeri 2,07 trilyon dolar.
Apple’ın, Steve Jobs için tasarlanan Steve Jobs Archive sayfasını duyurduğu haberi daha önce sizlerle paylaşmıştık. Steve Jobs’ı daha yakından tanımak isterseniz buradan arşivi inceleyebilirsiniz.
