COVID-19 pandemisi nedeniyle evlere kapandığımız zamanlarda bir sabah dünya Fortnite’ın Apple’ın uygulama marketi App Store’da olmadığı bir güne uyandı. Aradan geçen 5 yılda birçok farklı dava açıldı, tehditler savruldu. Peki bu gün gelinen noktada neler oluyor?
Her şeyin başlangıcı: Epic’in ödeme yöntemi
App Store’da yayınlanan uygulamaların tamamı, uygulama içi satın alımlar için Apple’ın kendi sistemini kullanıyor. Apple, bu sistemle yapılan her satın alımdan %30’luk bir komisyon alıyor. Bu komisyon karşılığında vergi, fiyat lokalizasyonu, iade gibi süreçler Apple tarafından yönetiliyor.
Bu durumdan memnun olan kadar olmayanlar da bir hayli çok. Örneğin Netflix ve Spotify, yıllardır abonelik işlemleri için kullanıcıları web sitesine yönlendiriyor. Epic Games de bu durumdan rahatsız olmuş olacak ki, 2020’nin Haziran ayında Apple yönetimi ile iletişime geçti.
Epic Games’in CEO’su Tim Sweeney, Apple’ın CEO’su Tim Cook başta olmak üzere Apple’ın üst düzey yöneticilerine bir mail gönderdi. Mailde Epic Games Store uygulamasına izin verilmesi talep edildi. Bu uygulama aracılığıyla geliştiriciler, Apple kesintileri olmadan kazanç elde edebilecek haliyle ürünler çok daha ucuza satılabilecekti.
Fortnite’a alternatif bir ödeme yöntemi eklenmesi, ilk kez bu mailde dillendirildi. Apple tarafı ise kesin bir dille talebi reddetti. App Store politikalarının herkes için eşit ve değişmez olduğunu aktaran şirket, Epic’e özel bir ayrıcalığın tanınamayacağını belirtti.
13 Ağustos 2020’de Fortnite yeni bir güncelleme aldı. Güncelleme ile oyuncular Epic Games’in ödeme yöntemini kullanarak %20 indirimli V-Papel satın alımı yapabiliyordu. İndirimli fiyat, Epic’in Apple “tam kontrolünü” dünyaya göstermek için bir yöntem olarak kullanıldı.
Kullanıcıların uygulama içerisinde farklı bir ödeme altyapısı kullanması, Apple’ın politikalarına karşı. Durumu fark eden Apple, hızlı bir şekilde oyunu App Store’dan kaldırdı. Kamuoyunda bir şok dalgası yaratan olaylar sonrasında Fortnite yüklü Apple cihazları; karaborsaya düştü, binlerce dolarlık fiyatlara satıldı.
Hızlı bir açıklama yayınlayan Apple, Epic’i App Store kurallarını kasten hiçe saymakla suçladı. Aynı gün Google da benzer şekilde Fortnite’ı Play Store’dan kaldırdığını açıkladı. Bu adımlara hazırlıklı olan Epic Games tarafı ise Apple’a tekelcilik davası açtı. Kaliforniya’da açılan davada Epic Games, Apple politikalarının rekabete aykırı olduğunu iddia etti.
“Apple bir zamanlar karşı çıktığı şeye dönüşmeye başladı: Piyasaları kontrol ediyor, rekabeti engellemeye ve inovasyonu boğmaya çalışan bir dev haline geldi.”
Epic Games’in mahkeme dilekçesinden
Benzer bir dava Google için de açıldı. Sonrasında ise Epic Games, kamuoyu gücünü arkasına almak için pazarlama çalışmalarına başladı. Apple’ın 1984 yılında ilk Macintosh’u tanıtmak için hazırladığı, George Orwell’in 1984 isimli romanından esinlenmiş reklam filmi; Fortnite’a uyarlandı. #FreeFortnite etiketiyle paylaşılan video, adeta Apple’a karşı bir direniş başlatıyordu.
Davalar, kararlar, itirazlar
Çalkantılı bir sürece giren Apple, Epic Games’in geliştirici hesabını kapatacağını duyurdu. Bu, Epic Games imzalı tüm oyunların App Store’dan kaldırılması demekti. Aynı zamanda böyle bir hamle Unreal Engine oyun motorunun da tüm Apple cihazlarında kullanılamamasına yol açacaktı.
Unreal Engine’i kullanan tüm geliştiricilerin uygulamaları adeta risk altındaydı. Durumu fark eden Epic Games, mahkemeden geçici tedbir talep etti. Talep doğrultusunda 24 Ağustos 2020’de acil durum duruşması görüldü.
“Kriz ortamını Epic kendi yarattı. Mahkemeye temiz ellerle geldiği söylenemez. Stratejik ve hesaplı bir şekilde sözleşme ihlal edildi. Kendi yarattığınız bir zarar için mahkemeye gelip ‘telafisi mümkün olmayan zarar’ kararı alamazsınız.”
Yvonne Gonzales Rogers, Epic Games ve Apple arasındaki davanın yargıcı
Epic’e eleştirilerde bulunan yargıç, Apple’ın geliştirici hesabını kapatma tehdidini de eleştirdi. Unreal Engine’in engellenmesinin üçüncü taraf geliştiricilere zarar vereceğini belirten yargıç, Apple’ı “aşırı ve misilleme niteliğinde” davranmakla eleştirdi. Bu doğrultuda Apple’ın Unreal Engine’i ve diğer geliştirici araçlarını engellememesi konusunda geçici tedbir kararı çıkarıldı.
Yargıç Rogers, sunulan 10 iddianın 9’unda Apple’ı haklı buldu. Fortnite’ın geri dönmesi konusunda oldukça net olan yargıç, Epic geri adım atmadığı sürece App Store’a oyunun dönmeyeceğine hükmetti. Yargıcın uzlaşma teklifi, Epic Games tarafından reddedildi.
Dava sonrasında Epic Games kamuoyundaki reklam çalışmalarını sürdürmeye devam etti. #FreeFortnite Kupası isimli bir turnuva düzenleyen şirket, yüksek skor yapan oyunculara 1984 reklamında Apple’ı temsil eden “Tart Tycoon” karakterinin kostümünü hediye etti. Turnuvanın kazananlarına ise fiziksel şapka ve ekipmanlar gönderildi.
Sosyal medyada Apple’a karşı tepki yaratmayı başaran turnuva sonrasında Microsoft gibi şirketler de beklenmedik bir şekilde Epic Games’in yanında olduklarını açıkladı. Microsoft, mahkemeye dilekçe sunarak Apple’ın Unreal Engine’i engelleme kararı oyun geliştiricilerine darbe vuracağını belirtti.
Eylül ayında, Apple karşı saldırıya geçerek Epic Games’e tazminat davası açtı. Fortnite’da Epic Games’in kendi sistemi üzerinden yapılan tüm satışlardan %30’luk komisyonunu talep eden Apple, kalıcı tedbir kararı alınarak Epic’in alternatif ödeme yöntemi sunmasının engellenmesini istedi.
Aynı ayın sonunda görülen ikinci celsede ise Unreal Engine için alınan geçici tedbir kararı kalıcı hale getirildi. Epic Games; yakın tarihlerde Spotify, Tile ve Tinder’ın çatı şirketi Match Group’un da dahil olduğu Coalition for App Fairness inisiyatifin kurucuları arasında yer aldı. İnisiyatif, Apple ve Google’ın uygulama marketlerindeki tekelciliğinin etkilerini azaltmak için çalışmalar yürütmeye başladı.
Apple’ın stratejik adımları
Kamuoyunda adeta bir suçlu, bir düşman konumuna düşen Apple, bu görüntüyü dağıtmak için dikkat çekici adımlar atmaya başladı. Kasım 2020’de başlayan adımların ilki App Store Small Business programıydı. Küçük işletmeleri destekleme amaçlı sunulan bu program, App Store komisyonunu %30’dan %15’e düşürüyordu. Epic gibi büyük oyuncular için komisyon %30 olarak kalmaya devam etti.
Epic Games’in Amerika’da başlattığı tekelcilik davası, diğer ülkelere de yayılmaya başladı. Halihazırda 2019’dan beri Spotify ile Avrupa Birliği’nde davalık olan şirket, Güney Kore ve Hindistan gibi ülkelerde de gündeme gelmeye başladı. Şirketin CEO’su Tim Cook, ABD Kongresi’nde tekelcilik iddialarına karşı App Store politikalarını savunmak zorunda kaldı.
Buna karşılık Epic Games, Amerika ile sınırlı kalmıyor, farklı ülkelerde de Apple’a tekelcilik davaları açıyordu:
- Birleşik Krallık: 2020 sonunda Epic, hem Apple’a hem de Google’a dava açtı. Şubat 2021’de İngiltere Rekabet Temyiz Mahkemesi, bu davaların açılamayacığına hükmetti. İki şirketin de ABD merkezli olduğu, anlaşmazlığın çözülmesi için uygun yerin ABD olduğu kararı alındı.
- Avrupa Birliği: Epic, Apple’ın iOS ekosistemini kilitleyerek rakip uygulama mağazalarını ve alternatif ödeme sistemlerini ortadan kaldırdığını iddia etti. Tazminat peşinde olmadıklarını, bağlayıcı ve etkin çözümler aradığını iddia eden Epic’in davası, halihazırda devam eden Spotify-Apple davasında Spotify’ı destekleyici ek bir cephe haline geldi.
- Avustralya: Kasım 2020’de Epic’in açtığı dava, Apple’ın talebi doğrultusunda ertelendi. Apple, benzer bir davanın halihazırda ABD’de görüldüğünü belirtmişti. Hakim ise “ABD’deki gelişmelere göre devam edilebilir” notu ile davayı sonlandırdı.
- Diğer Bölgeler: Güney Kore parlamentosu hazırladığı yasa tasarısı ile Apple ve Google’ın kendi ödeme sistemlerini kullanmaya mecbur kılmasının önüne geçti. Japonya’da ise rekabet komisyonu Apple’a soruşturma açtı. Soruşturma kapsamında Apple, anlaşma yoluna giderek Netflix, Spotify gibi platformların uygulama içinden web’e yönlendirme yapmasına izin vermeyi kabul etti.
Epic bir yandan küreselde davalar açmaya devam ederken bir yandan da ABD’de görülecek yeni celse için hazırlık yaptı. Mart 2021’e kadar iki taraf da yüzlerce sayfalık beyanlar, uzman raporları ve iç yazışmaları mahkemeye sundu.
Bu süreçte Apple’ın 2013’te aldığı iMessage’ı Android’e getirmeme kararı aldığı, üst düzey yöneticilerin iMessage hakkında kullanıcıları iOS’e kitleyen kritik bir hizmet olduğunu düşündüğü ortaya çıktı. Benzer şekilde Apple’ın bazı büyük şirketlere özel ayrıcalıklar tanıdığı belirlendi.
Örneğin Netflix’e %30’luk komisyon yerine %15 komisyonun teklif edildiği özel anlaşmalar götürülmüştü. Bu bilginin gün yüzüne çıkması, Apple’ın “herkese eşitlik” söylemini sarstı. Epic tarafında ise Fortnite ile başlayan tüm bu sürecin uzun zamandır planlandığı, Apple’ın atacağı adımlara göre farklı planlar yapıldığı ortaya çıktı.
3 Mayıs 2021’de dava görülmeye başladı. Epic Games CEO’su Tim Sweeney, ifadesinde Apple’ın kurallarını bilerek çiğnediklerini kabul etti. 21 Mayıs’ta ifade veren Tim Cook ise iPhone kullanıcılarının güvenlik ve mahremiyet beklediklerini, bunların karşılanması için bu tarz kısıtlamaların şart olduğunu dile getirdi. PlayStation, Xbox gibi konsollar öne sürülerek kapalı platformların zaten piyasada var olduğu eklendi.
Dava, iki taraf için de yeterli görülmedi. İki şirket de temyize gideceğini açıkladı. Epic, Fortnite’ın App Store’a geri getirilmesini talep etti. Apple ise Epic’e gönderdiği mektupta böyle bir şeyin gerçekleşmeyeceğini belirtti.
“Epic, güveni suistimal etti. Mahkeme de Apple’ın (geliştirici hesabı) sözleşme fesih hakkını kabul etti. Epic yöneticileri alternatif ödeme sisteminden vazgeçmeyeceğini açıkça söylüyor. Bu şartlar altında tüm itiraz süreçleri bitene dek Epic’in geliştirici hesabını eski haline getirmeyeceğiz.”
Apple avukatları, Epic’in dava sonrası Fortnite’ın geri getirilmesi ile ilgili talebi hakkında
Temyiz süreçleri
İki şirket de yaptıkları temyiz başvurularından istediği sonucu alamadı. ABD 9. Circuit Temyiz Mahkemesi, Yargıç Rogers’ın kararını büyük ölçüde onadı. %30’luk App Store komisyonunun yasalara uygun olduğu, tekelcilik ile suçlanamayacağı kararlaştırıldı. Ancak alternatif yöntemler için durum Epic’in lehineydi. Apple’ın bu tarz yöntemlere izin verilmesi kararlaştırıldı.
Apple avukatları, Yüksek Mahkeme’ye başvuracaklarını, alternatif yöntem kararının askıya alınmasını talep etti. Temyiz Mahkemesi de kararı onayladı. Ancak Yüksek Mahkeme, Apple’ın başvurusunu reddetti.
Apple, App Store’un piyasaya çıktığı 2008 yılından beri ilk kez politikalarında gevşemeye gitti.
Son gelişmeler
2024’ün Ocak ayında onanan kararlar doğrultusunda Apple, uygulamalarda alternatif ödeme sistemlerinin kullanılmasına izin vermek zorunda kaldı. Geliştirici yönergeleri güncellendi ve harici satın alımlara yönlendiren bağlantılar, butonlar resmi olarak kullanıma sunuldu.
Bir geliştirici, Apple yerine farklı bir ödeme sistemi kullanıyorsa satışların %27’sini Apple’a pay olarak ödemek zorundaydı. Apple ise kullanıcıları harici ödeme ekranına yönlendirirken şirket güvencesi altında olmadıklarını, güvenlik risklerinin kendilerine ait oldukları hakkında uyarıyordu.
Hal böyle olunca Epic Games, tekrardan hukuki adımlar atmaya başladı. İki şirketin ilk davasını gören Yargıç Rogers’a giden Epic, Apple’ın bu tarz hareketlerini bırakması gerektiğini savundu. Nisan 2025’te ise yargıç, Apple’ın mahkeme emirlerine kasıtlı olarak uymadığına hükmetti.
80 sayfalık sert bir karar alan Rogers, %27’lik pay talebi ve kullanıcıyı caydırıcı ekranların rekabeti engellemeye yönelik olduğunu belirtti. Duruşmada Apple’ın finans ekibini temsilen ifade veren Alex Roman’ın “yanıltıcı ve düpedüz yalanlarla dolu” olduğunu saptadı. Apple, adil yargıyı engellemekle suçlandı.
Epic Games tarafı ise kararı büyük bir sevinçle karşıladı. Tim Sweeney, kararı tüm geliştiriciler ve tüketiciler için önemli bir zafer olarak paylaştı. Fortnite’ın geri dönmesi için harekete geçeceklerini paylaştı. Ve böylelikle oyunun 5 yıllık sürgünü sona erdi.
Stripe gibi ödeme sistemleri, iOS geliştiricilerin uygulamalarına kolayca alternatif ödeme yöntemleri eklemesi için harekete geçti. Adeta son gülen iyi güler mottosu ile hareket eden Epic Games, Apple’ın tüm dünyada alternatif ödemeye izin vermesi durumunda tüm davaları sonlandıracağını açıkladı.
